دوره عادت پذیری در پرواربندی بره

دوره عادت‌پذیری بره‌های پرواری به جیره غذایی جدید، یکی از مراحل حیاتی در مدیریت اصولی تغذیه دام است که تأثیر مستقیم بر سلامت، رشد و بازدهی نهایی آن‌ها دارد. این دوره بسته به فصل پرواربندی، بین ۱۰ تا 20 روز به طول می‌انجامد و در این مدت باید تغییرات جیره با دقت و به‌صورت تدریجی انجام شود. هدف اصلی از این مرحله، آماده‌سازی تدریجی دستگاه گوارش بره‌ها برای پذیرش خوراک جدید و جلوگیری از بروز مشکلات گوارشی مانند نفخ، اسهال، بی‌اشتهایی یا کاهش وزن است.

در آغاز این دوره، توصیه می‌شود که جیره جدید به مقدار کم با خوراک قبلی مخلوط شده و روزانه به‌تدریج سهم آن افزایش یابد تا زمانی که به‌طور کامل جایگزین شود. در این فرآیند، کیفیت خوراک، تازگی مواد اولیه، میزان رطوبت و ترکیب متعادل مواد مغذی از اهمیت زیادی برخوردار است. همچنین، پایش روزانه وضعیت سلامت بره‌ها، بررسی اشتها، مدفوع و رفتار عمومی آن‌ها می‌تواند به شناسایی زودهنگام هرگونه اختلال کمک کند. رعایت دقیق نکات تغذیه‌ای و اصول مدیریتی در این مرحله، زمینه‌ساز رشد بهتر، افزایش ضریب تبدیل غذایی و دستیابی به وزن مطلوب در پایان دوره پرواربندی خواهد بود.

در نظر گرفتن ویژگی‌های فیزیولوژیکی بره پرواری، از جمله حساسیت بیشتر به تغییرات ناگهانی در نوع و میزان خوراک، اهمیت ویژه‌ای دارد. هرچه روند عادت‌پذیری با دقت و نظارت بیشتری انجام شود، احتمال دستیابی به نتایج موفق در پرورش بره پرواری افزایش می‌یابد.

تفاوت دوره عادت‌پذیری بره پرواری به جیره غذایی در فصل‌های مختلف سال

دوره عادت‌پذیری بره پرواری به جیره غذایی جدید، یکی از مراحل مهم در مدیریت تغذیه بره‌هاست که با توجه به شرایط فصلی، تفاوت‌هایی پیدا می‌کند. در فصل‌های بهار و پاییز، به‌دلیل دسترسی بیشتر به علوفه‌ی تازه و مصرف بالاتر خوراک‌های حجیم، تغییر جیره به خوراک‌های متراکم‌تر (مثل کنسانتره‌ها) شدیدتر است. به همین دلیل، در این فصل‌های معتدل، دستگاه گوارش بره‌ها نیاز به زمان بیشتری برای سازگاری دارد و باید دوره عادت‌پذیری طولانی‌تر و با احتیاط بیشتری انجام شود. از سوی دیگر، در فصل‌های سرد زمستان یا گرم تابستان، که تغذیه بره‌ها بیشتر بر پایه جیره‌های خشک و کنسانتره است، تغییر جیره کمتر محسوس بوده و دوره عادت‌پذیری می‌تواند کوتاه‌تر باشد. شناخت این تفاوت‌ها در برنامه‌ریزی تغذیه‌ای، به بهبود سلامت، رشد و عملکرد بره پرواری کمک زیادی می‌کند. رعایت اصول دوره عادت‌پذیری و تنظیم جیره غذایی بره‌ها با توجه به فصل، یک گام اساسی در موفقیت پرورش دام به شمار می‌رود.

 اقدامات روز اول دوره پرواربندی

روز اول پرواربندی یکی از مراحل کلیدی در فرآیند پرورش و پرواربندی بره‌ها است و تاثیر زیادی بر رشد و سلامت دام در طول دوره پرواربندی دارد. یکی از اولین اقدامات در روز اول پرواربندی، عدم تغذیه بره‌ها به مدت 5 تا 6 ساعت اول است. این کار به دلیل ضرورت تنظیم شرایط بهینه برای بره‌ها انجام می‌شود. در این مدت، بره‌ها زمان لازم برای تطبیق با محیط جدید و شروع به خوردن تدریجی را خواهند داشت. این مدت زمان به بره‌ها فرصت می‌دهد تا از استرس‌های ناشی از تغییرات ناگهانی و تغذیه نامناسب دور بمانند.

پس از گذشت 5 تا 6 ساعت، تغذیه بره‌ها باید به تدریج آغاز شود. جیره‌ای که برای بره‌ها در نظر گرفته می‌شود باید حاوی مواد مغذی و ویتامین‌های لازم برای رشد سریع و سالم آنها باشد. این جیره‌ها معمولاً شامل دانه‌ها، علوفه‌ها و مکمل‌های تغذیه‌ای خاص است که باید به آرامی به سیستم گوارشی بره‌ها وارد شوند. در این مرحله از پرواربندی، گوارش بره‌ها هنوز در حال تطبیق با جیره‌های جدید است، بنابراین باید از تغذیه ناگهانی یا زیاد جلوگیری کرد تا از بروز مشکلات گوارشی جلوگیری شود.

نظارت دقیق بر وضعیت خوردن بره‌ها در روز اول پرواربندی بسیار حائز اهمیت است. دامدار باید مراقب باشد که بره‌ها به راحتی از خوراک جدید تغذیه کنند و از آن امتناع نکنند. این نظارت به شناسایی مشکلات احتمالی گوارشی و تغذیه‌ای کمک می‌کند و به جلوگیری از بیماری‌ها و عوارض مختلف در ابتدای دوره پرواربندی می‌انجامد. همچنین، در صورتی که بره‌ها نتوانند به طور صحیح از خوراک استفاده کنند یا با مشکلات گوارشی مواجه شوند، باید بلافاصله اقدامات لازم برای درمان و حمایت از آنها انجام گیرد.

تغذیه تدریجی در روز اول پرواربندی کمک می‌کند تا بره‌ها به صورت طبیعی به جیره‌ عادت کنند و روند رشد آنها به صورت متوازن پیش رود. این پروسه نه تنها از مشکلات گوارشی جلوگیری می‌کند، بلکه باعث می‌شود که بره‌ها بتوانند به صورت بهینه از مواد مغذی موجود در خوراک استفاده کرده و در طول دوره پرواربندی به رشد سریع و سالم دست یابند. با رعایت این اصول و توجه به جزییات در روز اول پرواربندی، دامدار می‌تواند زمینه‌ای مناسب برای یک دوره پرواربندی موفق فراهم آورد که در نهایت به افزایش تولید گوشت با کیفیت و سلامت دام‌ها می‌انجامد.

 اقدامات روزهای سوم و چهارم دوره پرواربندی

روز سوم پرواربندی بره‌ها، زمان مناسبی برای ورود به مرحله‌ای دقیق‌تر از مدیریت تغذیه و برنامه‌ریزی رشد دام‌هاست. در این مرحله، دیگر بره‌ها تا حدودی با محیط جدید و خوراک آغازین آشنا شده‌اند و اکنون نوبت آن است که با برنامه‌ریزی دقیق‌تر، روند پرواربندی را به سمت بهره‌وری بیشتر هدایت کنیم. سه اقدام اساسی در این روز اهمیت ویژه‌ای دارند که نقش مهمی در تنظیم جیره غذایی، کاهش رقابت در تغذیه و بهبود رشد یکنواخت گله ایفا می‌کنند.

اولین نکته کلیدی در روز سوم پرواربندی، جداسازی بره‌ها بر اساس وزن بدن آن‌هاست. در صورتی که بره‌های سبک و سنگین در یک گروه نگهداری شوند، رقابت بر سر خوراک شکل می‌گیرد و بره‌های ضعیف‌تر معمولاً از تغذیه کافی محروم می‌مانند. این مسئله به کاهش رشد آن‌ها و بروز اختلافات وزنی بیشتر در طول دوره پرواربندی منجر می‌شود. بنابراین، با تقسیم بره‌ها به گروه‌های وزنی هم‌سطح، می‌توان شرایطی عادلانه‌تر برای تغذیه و رشد ایجاد کرد و بهره‌وری گله را افزایش داد.

دومین گام مهم در روز سوم پرواربندی، اندازه‌گیری میانگین وزنی بره‌هاست. دانستن وزن دقیق یا میانگین وزن گروه، پایه‌ای برای محاسبه صحیح جیره مورد نیاز بره‌هاست. بدون داشتن این اطلاعات، تنظیم تغذیه می‌تواند یا منجر به کمبود مواد غذایی مورد نیاز برای رشد شود یا باعث اتلاف خوراک و افزایش هزینه‌های بی‌مورد گردد. این وزن‌کشی بهتر است با استفاده از ترازوهای دقیق و به‌صورت گروهی انجام شود تا هم زمان کمتری گرفته شود و هم دقت بیشتری حاصل گردد.

سومین اقدام مهم، تعیین میزان خوراک روزانه بر اساس وزن دام است. توصیه می‌شود در این مرحله، مقدار خوراک کنسانتره یا جیره آغازین به میزان حدود یک درصد وزن زنده هر بره در نظر گرفته شود. برای مثال، اگر میانگین وزن بره‌ها 40 کیلوگرم باشد، حدود 400 گرم خوراک به ازای هر رأس در روز کافی خواهد بود. این میزان باید به‌صورت یکنواخت و در چند نوبت در اختیار دام قرار گیرد تا جذب بهتر صورت گیرد و از ایجاد مشکلات گوارشی جلوگیری شود. البته با گذر زمان و رشد دام، این مقدار به تدریج افزایش می‌یابد.

با اجرای این سه اصل مهم در روزهای سوم و چهارم پرواربندی، یعنی تفکیک وزنی دام‌ها، اندازه‌گیری وزن بره های پرواری و در نهایت محاسبه و تنظیم دقیق مقدار خوراک، می‌توان پایه‌ای قوی برای ادامه یک دوره موفق و سودآور در پرواربندی بره‌ها بنا نهاد.

اقدامات روز پنجم تا شانزدهم در دوره پرواربندی بره ها

در مسیر بهینه‌سازی رشد و بهره‌وری دام‌ها، دوره پرواربندی بره از اهمیت بالایی برخوردار است. بازه زمانی روز پنجم تا شانزدهم یکی از مراحل کلیدی در این روند به شمار می‌رود، چرا که در این زمان، پایه‌های سلامت، رشد و افزایش وزن بره‌ها به‌طور جدی شکل می‌گیرد. در این مرحله، تمرکز اصلی بر روی انگل‌زدایی مؤثر و همچنین افزایش تدریجی خوراک بر اساس ظرفیت گوارشی دام‌ها می‌باشد.

• انگل‌زدایی کامل و هدفمند (روز پنجم)

یکی از اقدامات اساسی در روز پنجم پرواربندی بره ها، اجرای برنامه دقیق انگل‌زدایی است. با توجه به اینکه وجود انگل‌های داخلی می‌تواند به طور مستقیم در کاهش جذب مواد مغذی، کاهش وزن‌گیری و بروز بیماری‌های گوارشی مؤثر باشد، پاک‌سازی دستگاه گوارش بره‌ها از انگل‌ها یک اولویت اصلی در این دوره به شمار می‌آید.

این فرآیند به‌صورت دو مرحله‌ای انجام می‌شود:         

در روز پنجم، تزریق داروی ضد انگل مانند ایورمکتین یا داروی تجویزی دامپزشک، که تأثیر سریع و سیستمیک دارد.

در روز نهم، استفاده از شربت ضد انگل خوراکی به‌منظور تکمیل روند درمان و پوشش بهتر انگل‌های مستقر در دستگاه گوارش.

اجرای این دو مرحله در روزهای ذکر شده، تضمین‌کننده پاک‌سازی کامل بدن بره از انگل‌های داخلی بوده و زمینه‌ساز جذب بهتر مواد مغذی و رشد سریع‌تر در ادامه‌ی دوره پرواربندی بره است.

• برنامه اصولی افزایش خوراک (روز ششم تا شانزدهم)

پس از اجرای برنامه انگل‌زدایی، از روز ششم مرحله دوم آغاز می‌شود که مربوط به افزایش تدریجی جیره خوراکی بره‌ها است. این مرحله با هدف عادت دادن سیستم گوارشی دام به خوراک بیشتر و آماده‌سازی بدن برای رشد سریع‌تر انجام می‌شود. اگر افزایش خوراک بدون برنامه انجام شود، ممکن است موجب بروز مشکلات گوارشی، نفخ یا حتی کاهش اشتها شود. بنابراین، پیروی از یک الگوی مشخص و علمی ضروری است.

برنامه افزایش خوراک در این بازه به شرح زیر می‌باشد:

از روز ششم تا روز شانزدهم، خوراک بره‌ها به‌صورت پلکانی افزایش می‌یابد.

الگو به‌گونه‌ای است که در هر دو روز متوالی، میزان خوراک ۵۰ گرم افزایش پیدا می‌کند.

سپس در روز سوم خوراک ثابت باقی می‌ماند و افزایش داده نمی‌شود، تا سیستم گوارش فرصت تطابق پیدا کند.

این چرخه سه‌روزه تا پایان روز شانزدهم ادامه پیدا می‌کند.

اجرای این الگو باعث می‌شود که بره‌ها به‌تدریج و بدون فشار به سیستم گوارشی، میزان خوراک بیشتری را دریافت کنند و این موضوع به شکل مستقیم در رشد وزنی و بهره‌وری نهایی در دوره پرواربندی بره تأثیرگذار خواهد بود.

بازه زمانی روز پنجم تا شانزدهم، بخشی مهم و حساس در روند پرواربندی بره ها محسوب می‌شود. اقدامات انجام‌شده در این مرحله، نقش اساسی در آماده‌سازی بره برای دریافت خوراک بیشتر، جذب بهتر مواد مغذی، و آغاز رشد سریع‌تر دارد. با اجرای برنامه صحیح انگل‌زدایی و مدیریت اصولی افزایش خوراک، می‌توان پایه‌های موفقیت دوره پرواربندی بره را به‌درستی بنا نهاد و از نتایج اقتصادی مطلوب‌تری بهره‌مند شد.

جدول برنامه افزایش خوراک و انگل‌زدایی در دوره پرواربندی بره‌ها (روز پنجم تا شانزدهم)

دوره پس از عادت پذیری در پرواربندی بره

 روش افزایش میزان خوراک 

در مراحل حرفه‌ای و اصولی پرواربندی بره ها، دوره عادت‌پذیری نقطه‌ی آغازین فرآیند موفق افزایش وزن و بهره‌وری اقتصادی است. پس از اتمام این مرحله ابتدایی، بره‌ها به‌طور کامل با شرایط محیطی، جیره‌ی جدید و سیستم خوراک‌دهی آشنا شده‌اند و آمادگی لازم را برای ورود به فاز رشد سریع و افزایش تدریجی خوراک دارند. مدیریت دقیق این بخش، نقش کلیدی در موفقیت کل دوره پرواربندی ایفا می‌کند.

در این مرحله، افزایش مقدار خوراک باید به‌صورت تدریجی، مستمر و منظم انجام گیرد. هدف اصلی، رسیدن به سطح مصرف روزانه ۱۴۰۰ گرم برای هر بره است که تقریباً معادل ۳٫۵ درصد وزن زنده دام می‌باشد. این عدد، یک شاخص مناسب و رایج برای حداکثر مصرف خوراک در سیستم‌های مدرن پرواربندی بره ها محسوب می‌شود. افزایش خوراک با الگویی پلکانی انجام می‌شود: دو روز افزایش پیاپی روزانه ۵۰ گرم و یک روز بدون افزایش جهت تثبیت مقدار خوراک و ایجاد فرصت تطبیق در سیستم گوارشی دام.

این روش تدریجی چند مزیت عمده دارد:

1. پیشگیری از اختلالات گوارشی مانند اسیدوز یا نفخ.
2. بهینه‌سازی عملکرد شکمبه و افزایش جذب مواد مغذی.
3. کاهش استرس متابولیکی ناشی از تغییرات سریع در رژیم غذایی.
4. بهبود وزن‌گیری روزانه و در نتیجه کاهش مدت زمان کل دوره پرواربندی بره ها.

بر اساس جدول زمان‌بندی تهیه‌شده، روند افزایش خوراک از حدود 850 گرم آغاز می‌شود. در روزهای ۱ و ۲، این مقدار به دام داده می‌شود. روز سوم برای تطبیق سیستم گوارشی، خوراک ثابت باقی می‌ماند. سپس در روزهای ۴ و ۵، خوراک به 950 گرم افزایش می‌یابد. این روند به همین صورت ادامه پیدا می‌کند و هر دو روز افزایش ۵۰ گرمی و یک روز تثبیت دنبال می‌شود تا در پایان روز پانزدهم، دام به مصرف روزانه حدود ۱۳۵۰ گرم می‌رسد. نهایتاً با یک افزایش نهایی به ۱۴۰۰ گرم در روز، دام وارد فاز پایدار مصرف کامل خوراک در دوره پرواربندی می‌شود.

نکته مهم این است که در طول این مرحله، ارزیابی مداوم رفتار غذایی، وضعیت مدفوع، و فعالیت بره‌ها ضروری است تا در صورت مشاهده هرگونه علائم اختلال گوارشی یا کاهش اشتها، بتوان سریعاً اصلاحات لازم را در جیره یا روند افزایش خوراک اعمال کرد.

رعایت این برنامه و نظارت مستمر، پایه‌ای مستحکم برای موفقیت نهایی در پرواربندی بره ها فراهم می‌سازد و باعث افزایش نرخ رشد، کاهش ضایعات خوراک و بهبود بهره‌وری اقتصادی کل مزرعه خواهد شد.

 اسیدوز در بره‌ها و راهکارهای پیشگیری در مدیریت پرواربندی حرفه‌ای

اسیدوز شکمبه‌ای یکی از مهم‌ترین چالش‌های تغذیه‌ای در مدیریت پرواربندی بره‌ها است. این بیماری متابولیکی، اغلب بر اثر مصرف زیاد خوراک‌های کنسانتره‌ای و سرشار از کربوهیدرات‌های قابل تخمیر به‌وجود می‌آید که موجب کاهش شدید pH شکمبه می‌شود. نتیجه این فرآیند، اختلال در عملکرد میکروارگانیسم‌های مفید شکمبه، ضعف گوارش، کاهش اشتها، لنگش، نفخ، و حتی مرگ در موارد شدید خواهد بود.

اسیدوز اغلب در مراحل ابتدایی پرواربندی و زمان تغییرات ناگهانی جیره، به‌ویژه با ورود به خوراک‌های انرژی‌زا مانند جو و ذرت، بیشتر بروز می‌کند. مدیریت صحیح تغذیه و ساختار گله، می‌تواند از بروز این اختلال جلوگیری کند. در ادامه، مهم‌ترین راهکارهای مقابله با اسیدوز در سیستم‌های پرواربندی بره‌ها را مرور می‌کنیم:

1. جداسازی بره‌ها بر اساس وزن:

نگهداری بره‌ها در گروه‌های هم‌وزن در جایگاه‌های مجزا، از جمله روش‌های پایه در مدیریت تغذیه‌ای پرواربندی است. این کار باعث می‌شود دام‌های قوی‌تر نتوانند خوراک بیشتری از سهم خود مصرف کنند، در نتیجه خطر مصرف بیش از حد کنسانتره و بروز اسیدوز کاهش می‌یابد.

2. جلوگیری از مصرف بیش از حد کنسانتره:

تنظیم دقیق جیره بر اساس وزن، سن و مرحله رشد بره‌ها، نقش مهمی در کنترل اسیدوز دارد. باید از مصرف آزاد یا بی‌برنامه کنسانتره که بیش از نیاز دام‌ها باشد خودداری شود. در برنامه پرواربندی بره‌ها، کنسانتره باید حداکثر تا سطح مشخصی ارائه گردد که معمولاً ۳.۵ درصد وزن زنده دام را پوشش می‌دهد.

3. افزایش تدریجی و کنترل‌شده کنسانتره:

از افزایش ناگهانی و شدید مقدار خوراک کنسانتره باید پرهیز کرد. بهترین روش افزایش، الگوی تدریجی و پلکانی است؛ مثلاً افزودن روزانه ۵۰ گرم به خوراک بره‌ها و یک روز توقف برای تطبیق. این روش در تمامی مراحل پرواربندی بره‌ها به پایداری شکمبه و جلوگیری از شوک‌های گوارشی کمک می‌کند.

4. تعادل مصرف علوفه:

علوفه نقش مهمی در تحریک فعالیت شکمبه و کاهش احتمال اسیدوز دارد، اما مصرف بیش از حد آن نیز ممکن است باعث پر شدن شکمبه و کاهش مصرف کنسانتره شود. در مدیریت علمی پرواربندی بره‌ها، تعادل میان مصرف کنسانتره و علوفه (مثلاً ۸۵ به ۱۵ درصد) باید رعایت شود تا هم انرژی کافی تأمین گردد و هم از اسیدوز جلوگیری شود.

5. استفاده از مکمل‌های بافر :

در جیره‌های پرواری، استفاده از بافرهایی مانند بی‌کربنات سدیم یا اکسید منیزیم می‌تواند به تثبیت pH شکمبه کمک کند. این مکمل‌ها باعث خنثی‌سازی اسیدهای تولید شده در شکمبه می‌شوند و یکی از راهکارهای تغذیه‌ای مؤثر برای جلوگیری از اسیدوز در دوره پرواربندی محسوب می‌شوند.

6. تأمین آب تمیز و کافی:

مصرف کافی آب، به بهبود هضم و تخمیر خوراک در شکمبه کمک می‌کند. کمبود آب می‌تواند فرآیند تخمیر را مختل کرده و شرایط شکمبه را برای اسیدوز مهیا کند. در طول پرواربندی بره‌ها باید همیشه دسترسی آزاد و دائم به آب تازه فراهم باشد.

7. پایش مدفوع و رفتار دام‌ها:

بررسی روزانه وضعیت مدفوع بره‌ها، میزان اشتها، نشخوار و فعالیت بدنی، می‌تواند نشانه‌های اولیه بروز اسیدوز را مشخص کند. در صورت مشاهده تغییراتی مانند مدفوع شل، کاهش مصرف خوراک یا بی‌حالی دام، باید بلافاصله جیره مورد بازبینی قرار گیرد.