اسیدوز در بره‌های پرواری: بیماری خاموش در پرواربندی
اسیدوز یکی از مهم‌ترین و در عین حال خطرناک‌ترین بیماری‌های گوارشی در بره‌های پرواری است که اگر به موقع مدیریت نشود، می‌تواند خسارت‌های زیادی به روند پرواربندی وارد کند. این بیماری اغلب در اثر مصرف بیش از حد خوراک‌های کنسانتره‌ای و بدون تعادل در جیره غذایی به‌وجود می‌آید.
در این مقاله به‌زبان ساده و کاربردی، همه چیز را درباره اسیدوز می‌خوانید: از علائم اولیه گرفته تا عوامل بروز، راهکارهای پیشگیری و درمان مؤثر این بیماری در دوره پرواربندی.
اسیدوز چیست؟
اسیدوز شکمبه‌ای یک اختلال گوارشی است که به‌دنبال افزایش شدید میزان اسید در شکمبه دام رخ می‌دهد. این افزایش اسیدیته معمولاً در نتیجه مصرف زیاد مواد غذایی غنی از نشاسته، مانند جو، ذرت یا گندم ایجاد می‌شود. در حالت عادی، شکمبه دارای محیطی نسبتاً خنثی با pH متعادل است، اما وقتی این تعادل بر هم بخورد، میکروارگانیسم‌های مفید از بین می‌روند و باکتری‌های مضر رشد می‌کنند که این فرایند به بروز اسیدوز منجر می‌شود.
چرا اسیدوز در دوره پرواربندی بیشتر دیده می‌شود؟
در دوره پرواربندی بره‌ها، تغذیه دام‌ها بیشتر بر پایه خوراک‌های کنسانتره‌ای و غنی از انرژی است. این نوع جیره‌ها برای افزایش وزن مناسب هستند، اما اگر به‌صورت تدریجی و با رعایت اصول تنظیم نشوند، خطر بروز اسیدوز را بالا می‌برند. علاوه بر این، حذف یا کوتاه کردن دوره عادت‌پذیری، مصرف کم علوفه و تغییر ناگهانی خوراک از دیگر دلایل شیوع بیشتر اسیدوز در این مرحله هستند.
علائم شایع اسیدوز در بره‌های پرواری
شناسایی زودهنگام اسیدوز در بره‌های در حال پرواربندی می‌تواند از خسارت‌های جدی جلوگیری کند. برخی از علائم رایج عبارتند از:
- کاهش یا توقف مصرف خوراک
- اسهال شدید یا بدبو
- تنبلی و کاهش تحرک دام
- افت وزن یا توقف رشد
- نشخوار کم یا عدم نشخوار
- علائم درد شکمی
- در مراحل پیشرفته: لنگش یا مرگ ناگهانی
عوامل اصلی ایجاد اسیدوز
علل بروز اسیدوز در گله‌های پرواری مختلف است، اما مهم‌ترین آنها عبارتند از:
- مصرف سریع و زیاد کنسانتره بدون دوره عادت‌پذیری
- استفاده از جیره‌های کم‌فیبر و پرانرژی
- عدم تعادل در نسبت خوراک‌های کنسانتره و علوفه
- تغییر ناگهانی نوع خوراک یا ترکیب جیره
- عدم مصرف مکمل‌هایی مثل بافرها یا تنظیم‌کننده‌های pH
روش‌های پیشگیری از اسیدوز در گله‌های پرواربندی
پیشگیری همیشه بهتر از درمان است. برای جلوگیری از اسیدوز در دوره پرواربندی، رعایت نکات زیر ضروری است:
- افزایش تدریجی خوراک کنسانتره: به دام زمان دهید تا شکمبه‌اش با خوراک جدید تطابق پیدا کند.
- تأمین فیبر کافی: علوفه باکیفیت باید همواره بخشی از جیره باشد، حتی در بالاترین سطح مصرف کنسانتره.
- رعایت دوره عادت‌پذیری: حذف یا کوتاه کردن این مرحله، احتمال بروز اسیدوز را بسیار بالا می‌برد.
- ثبات در ترکیب جیره: تغییرات ناگهانی در خوراک، دشمن تعادل گوارشی دام است.
- استفاده از بافرها و مکمل‌ها: جوش شیرین، آهک خوراکی یا دیگر مکمل‌های کنترل pH می‌توانند بسیار کمک‌کننده باشند.
درمان اسیدوز؛ وقتی پیشگیری کافی نبوده است
اگر دامدار متوجه علائم اسیدوز در یکی از بره‌ها شد، باید فوراً اقدامات درمانی زیر را اجرا کند:
- توقف مصرف کنسانتره به مدت 24 تا 48 ساعت
- جایگزینی خوراک با علوفه خشک (کاه یا یونجه)
- استفاده از بافر در آب آشامیدنی یا خوراک
- تجویز دارو با مشورت دامپزشک
- ایزوله کردن دام مبتلا برای کاهش استرس و کنترل بهتر درمان
در موارد شدید، دامپزشک ممکن است داروهای تزریقی، سرم، مکمل‌های الکترولیتی و ضد اسید تجویز کند.
تجربه دامداران موفق: کلید کنترل اسیدوز
دامدارانی که سال‌هاست به‌صورت حرفه‌ای پرواربندی می‌کنند، یک نکته کلیدی را همواره رعایت می‌کنند: تعادل جیره غذایی و دقت در پایش سلامت گله. آنها می‌دانند که اسیدوز، هرچند قابل درمان است، اما همیشه از سود اقتصادی آنها می‌کاهد.
جمع‌بندی
اسیدوز یکی از بیماری‌هایی است که معمولاً در نتیجه مدیریت نامناسب تغذیه‌ای ایجاد می‌شود، اما خوشبختانه با آگاهی و رعایت چند اصل ساده، می‌توان از بروز آن جلوگیری کرد. اگر به‌دنبال یک دوره پرواربندی موفق هستید، تغذیه تدریجی، استفاده از علوفه مناسب، و پایش مداوم وضعیت شکمبه و نشخوار را فراموش نکنید.
این نکات ساده اما مهم، می‌توانند تضمینی برای سلامت دام‌ها و سودآوری بیشتر شما باشند.
